Waarom een kwaliteitskamer?
Via architectuur en stedenbouw geven we vorm aan de stad en het landschap, en bouwen we aan duurzame en aantrekkelijke woon- en werkomgevingen. Nieuwe uitdagingen en maatschappelijke evoluties – zoals klimaatverandering, de energie- en mobiliteitstransitie, meer ruimte voor groen en water, de vraag naar betaalbaar wonen – maken dat we zorgvuldig met de beschikbare ruimte moeten omgaan. Met elk stedenbouwkundig plan en elk bouwproject kunnen we een steentje bijdragen. Heel wat belangen en doelstellingen moeten verenigd worden in die nieuwe projecten, maar met elk project ligt er ook een kans om te bouwen aan de stad, de wijk, het landschap van de toekomst.
Torhout: een stad met vele troeven
Torhout heeft in Vlaanderen, dat historisch is ontwikkeld als een netwerk van kleine en middelgrote steden, heel wat troeven voor de toekomst. Torhout speelt, omwille van de goede verbinding via het spoor en een groot voorzieningen- en werkgelegenheidsaanbod, ook een rol op regionaal niveau, als kleine stad in een netwerk van grotere steden als Brugge, Roeselare en Oostende. Het woonaanbod in Torhout is erg divers, gaande van compacte stadsappartementen tot vrijstaande gezinswoningen. De stadskern is relatief compact gebleven en Torhout heeft nog veel open ruimte, met bosgebieden en kasteeldomeinen die aantrekkelijk zijn voor recreatie, en een groot landbouwareaal in het zuiden. Hoe kunnen we die troeven in de toekomst vrijwaren en versterken, én tegelijk werk maken van een aantal uitdagingen, zoals het opkrikken van het ruimtelijk rendement en het fietsgebruik, het verhogen van de biodiversiteit en voorzien in meer buurtgroen, het meer verweven van verschillende functies en het kwaliteitsvol verdichten op strategisch gelegen plekken?
Torhout maakt al een aantal jaren werk van meer ruimtelijke en architecturale kwaliteit. Ter voorbereiding van het masterplan voor de stadskernvernieuwing en de heraanleg van de markt, werd een identiteitsonderzoek opgestart waarin bewoners hun ideeën konden delen. Ook de bouwmeesterscan identificeerde al heel wat ruimtelijke uitdagingen en projecten waarmee de stad verder aan de slag kan. De oprichting van een kwaliteitskamer is een logische vervolgstap om een aantal van die projecten en uitdagingen verder te begeleiden.
Welke projecten adviseert de kwaliteitskamer?
De kwaliteitskamer verleent advies over beeldbepalende projecten, voor zowel private projecten gebouwd door ontwikkelaars of particulieren, als publieke projecten of de ontwikkeling van strategische gebieden die door de stad zelf geïnitieerd worden.
Niet elke individuele woning komt dus aan bod op de kwaliteitskamer, maar projecten die beeldbepalend zijn omwille van hun grotere schaal – voor woongebouwen vanaf 6 woonentiteiten – of omwille van hun ligging en context, in een waardevol stads- en dorpsgezicht, in een strategisch te ontwikkelen gebied of projecten die atypisch zijn in hun omgeving omwille van een bijzonder programma. De kwaliteitskamer adviseert de stad ook in de opmaak van beleidsdocumenten of -visies en bij de visieontwikkeling op strategische gebieden die een impact hebben op de ruimtelijke en architecturale kwaliteit.
Architectuurkwaliteit is meer dan esthetiek
Architectuurkwaliteit wordt soms verkeerdelijk begrepen als een louter esthetisch oordeel over mooi of lelijk, over stijl, over kleuren of vormen. Uiteraard speelt esthetiek een rol, maar de kwaliteitskamer van Torhout wil werk maken van een grotere architecturale en stedenbouwkundige kwaliteit in brede zin.
Kwaliteit begint bij een juiste locatie en een goede inpassing in de omgeving. Daarom bekijken we die kwaliteit niet enkel op schaal van het gebouw, maar gaan we na of het programma past op de voorgestelde locatie, en welke kwaliteit het project kan brengen voor de hele stad en voor de directe omgeving, voor we verder inzoomen op de kwaliteit van het gebouw zelf. Ook de buitenruimte verdient onze aandacht, en de manier waarop de relatie tussen publieke, private en collectieve ruimte ontworpen wordt.
Vanuit die brede blik op kwaliteit willen we aandacht besteden aan:
- De kwaliteit en de betaalbaarheid van compacte, duurzame en collectieve vormen van wonen, in een diversiteit aan vormen en rekening houdend met veranderende gezinssamenstellingen.
- Toekomstgericht bouwen en ontwerpen voor de lange termijn, gebouwen die aanpasbaar zijn aan veranderende normen en gebruiken, toegankelijk voor minder mobiele personen en rekening houdend met energie- en kostenbeheer.
- Meervoudig en gedeeld ruimtegebruik, waarin wonen en werken met elkaar verweven zijn, en met ruimte voor een bloeiende, circulaire economie.
- Een gezonde en klimaatbestendige leefomgeving met ruimte voor water en groen.
- Een stad op maat van voetganger en fietser, een stad met een aantrekkelijke publieke ruimte en straten die zo ingericht zijn dat ze actieve mobiliteit stimuleren.
- Een zorgzame en inclusieve stad voor een diversiteit aan doelgroepen, wat zich ook vertaalt in een diversiteit aan gebouwtypologieën en aandacht voor kwetsbare groepen, voor jongeren en ouderen.
- Aandacht voor erfgoed en beeldkwaliteit, voor de culturele uitstraling, de verhouding tussen publiek en privaat, binnen en buiten, voor de ritmering, materialisatie en tactiliteit van de gevels, voor de gebruiks- en belevingswaarde van publieke ruimtes én private bouwprojecten die hun stempel drukken op het beeld van de stad.
Betrokkenheid en overleg van bij het begin
Om de kwaliteit van bouwprojecten of de (her)inrichting van het publiek domein of open ruimte projecten te verhogen, volstaat het niet om een afgerond ontwerp te beoordelen op het moment van de vergunningsaanvraag. Kwaliteit begint bij het stellen van de juiste vragen, opdat het antwoord ook zo goed mogelijk aan alle verwachtingen voldoet. Daarom willen we van bij het begin, van bij het eerste idee voor een nieuw project, voor strategische projecten zelfs nog eerder, van bij de keuze voor de locatie en voor de aanstelling van een ontwerper, aandacht besteden aan de gewenste kwaliteit door mee input te geven aan de projectdefinitie waarin ambities en verwachtingen worden geformuleerd.
De onderliggende filosofie van de kwaliteitskamer is niet om af te toetsen ‘wat mag volgens de regels’, maar om via gesprek en aan de hand van een constructieve en open dialoog beeldbepalende projecten te begeleiden opdat elk van die projecten kan bijdragen aan de kwaliteit en de toekomst voor de stad Torhout.
Wie zetelt in de kwaliteitskamer?
De kwaliteitskamer is samengesteld uit vier externe experten, de omgevingsambtenaar en de schepen van stadsplanning. De vier externe experten zijn Marleen Goethals (architect, docent en onderzoeker aan Universiteit Antwerpen), Tom Van Mieghem (architect en zaakvoerder van het architectenbureau Tussengoed), Marjolijn Claeys (architect-stedenbouwkundige en zaakvoerder van Voorland – bureau voor ruimtelijke planning) en Julie Mabilde (ingenieur-architect en projectleider bij het team van de Vlaamse Bouwmeester, voorzitter van de kwaliteitskamer).
Meer info voor ontwerpers en bouwheren
Voor ontwerpers en bouwheren die zich willen voorbereiden op een overleg met de kwaliteitskamer maakten we een document met antwoorden op veel gestelde vragen.